Risico’s Algemene uitkering
Algemene Uitkering
De herijking van het gemeentefonds is uitgesteld naar 2023. De nieuwe verdeelmodellen die eerder in het voorjaar zijn gepresenteerd pretenderen meer kosten georiënteerd te zijn en laten een sterke vermindering van het aantal maatstaven zien (“de taart wordt anders gebakken”). Voor Leusden bedraagt het nadelig herverdeeleffect van de verdeelmodellen per saldo € 17 per inwoner (“de taart wordt anders verdeeld”). De modellen zullen echter, mede als gevolg van het tussentijds advies van de ROB en een betere beschikbaar gekomen informatiebron voor 1 van de maatstaven, opnieuw worden bijgesteld. Daarnaast worden de cijfers, die nu nog zijn gebaseerd op 2017, aangepast op de cijfers van 2019. Het definitieve herverdelingseffect voor Leusden is daarmee nog onzeker. In de opgave van de Kadernota hebben wij vooralsnog geen rekening gehouden met de structurele herijkingseffecten vanaf 2023 en lopen we daarmee een financieel risico.
Verwacht wordt dat medio juni de geactualiseerde modellen worden gepubliceerd en voor consultatie naar de VNG worden gestuurd. De gemeenten zijn een arbitragezaak gestart tegen het rijk. De (semi bindende) uitspraak van de arbitragecommissie wordt medio mei verwacht. Het uiteindelijke besluit rondom de herijking zal door het nieuwe kabinet genomen worden. Het rijk heeft een onderzoek laten uitvoeren naar de financiële positie van gemeenten. Het eindrapport “gemeenten in de knel” dat onlangs aan de 2e kamer is aangeboden toont aan dat er een toenemende druk op de financiële positie van gemeenten is en dat dit leidt tot een sluipende uitholling van het lokale voorzieningenniveau. Het demissionaire kabinet heeft in de begeleidende kamerbrief aangegeven de zorgen van gemeenten serieus te nemen. Zolang de risico’s van forse nadelige herverdeeleffecten van het Gemeentefonds nog aanwezig zijn zonder dat daar structurele compensatie van het rijk tegen over staat (“de taart moet groter”) zullen de politiek bestuurlijke- en financiële verhoudingen tussen Rijk en gemeenten op gespannen voet blijven staan.
Sociaal Domein
Extra middelen jeugdzorg. Het AEF rapport heeft aangetoond dat gemeenten tussen de 1,6 en 1,8 miljard structureel tekort komen op de jeugdzorg. Het in het rapport geschetste beeld van de afgelopen jaren is vergelijkbaar met de situatie in Leusden. Voorsorterend op een besluit van het nieuwe kabinet hebben wij, na overleg met onze toezichthouder, voor 2023 en verder een stelpost van € 415.000 opgenomen voor extra rijksmiddelen. Het is echter nog altijd niet zeker of, en zo ja in welke mate het rijk zal komen met structureel aanvullende middelen dan wel maatregelen om de kosten terug te dringen.
Er zitten op dit moment geen budgetplafonds aan de WMO en jeugdzorgbudgetten en er is sprake van een open einde regeling. Met name de aanzuigende werking op de voor onze inwoners sinds 2019 goedkoper geworden WMO –voorzieningen als gevolg van het instellen van het abonnementstarief is fors geweest. Zo zijn de kosten Huishoudelijke Hulp en Woon- rolstoel en vervoersvoorzieningen in 2020 met 22% gestegen ten opzichte van 2019. Ten aanzien van alle zorgkosten binnen het Sociaal Domein houden we in de Kadernota rekening met een scenario waarbij de zorgkosten in 2021 stijgen met 5,2% en deze vervolgens in meerjarenperspectief afvlakken naar 3,5%. Als de trend van 2020 zich doorzet voor 2021 en verder zijn de budgetten in onze begroting niet meer toereikend om de zorgkostenstijging binnen de WMO op te kunnen vangen.
Uitbraak coronavirus
Risico’s die direct verband houden met de uitbraak van het coronavirus zijn:
Lagere belastingopbrengsten: de belastingopbrengsten zullen lager gaan worden door betalingsproblemen of kwijtschelding van belastingen. Vanwege het coronavirus zal het aantal overnachtingen door toeristen aanzienlijk lager zijn waardoor ook de toeristenbelastingen lager zal uitvallen. Ook verwachten wij een verhoogde leegstand wat gevolgen heeft voor de opbrengsten van onroerendezaakbelasting [OZB] betreffende de niet-woningen (panden die niet of slechts voor een deel voor woondoeleinden gebruikt worden, zoals kantoren, winkels en bedrijfspanden) en de grond waarop deze panden staan. Ook is het mogelijk dat door financiële problemen die corona gerelateerd zijn er meer beroep op kwijtschelding van gemeentelijk belastingen gedaan zal worden.
Lagere verhuur en reclame inkomsten: De verplichte sluiting van sportvelden en sportzalen leiden tot minder verhuurinkomsten, waarvoor de gemeente wordt gecompenseerd. Daarnaast is er minder behoefte aan reclame uitingen, waardoor vergoedingen van buitenreclame-exploitanten voor het gebruik van onze openbare ruimte lager gaan uitvallen.
Tekort zwembad de Octopus: Naar verwachting wordt het tekort van het zwembad geheel vergoed door de Specifieke Uitkering (SPUK) regeling IJs- en zwembaden. Indien de landelijke regeling wordt overvraagd, wordt het aangevraagde compensatie bedrag naar rato bijgesteld. Door dit voorbehoud te maken in de kwijtschelding van de huur richting SRO is het bedrag aan kwijtgescholden huur gelijk aan de compensatie die de gemeente ontvangt.
Op dit moment lijkt het dat de compensaties van het Rijk voldoende voorzien in de gemaakte extra kosten of gerealiseerde minder opbrengsten. Het Rijk heeft in maart 2021 een onderzoek laten uitvoeren door AEF naar eventuele tekorten en overschotten over het eerste compensatiepakket in 2020. Het is niet ondenkbaar dat er nog meer onderzoek komt, waar in het geval van grote overschotten, nadere consequenties aan verbonden kunnen worden.
